«قزاق ها معتقدند که اگر در مسابقات قزل
توزاق- زن ها برنده باشند، آن سال سالِ خوب وپر برکتی است و
اگر مردها پیروز شوند، آن سال سالِ نا مساعد خواهد بود» در فرهنگ و سنن هر
قوم و ملتی، روزهایی وجود دارد که ریشه تاریخی وفرهنگیداشته و جلوه ای از باورهایی است که حتی تا مقدسات دینی و مذهبی آنها
پیشرفته و هویت فرهنگی
و تاریخی آن جامعه را به نمایش گذاشته است.
یکی از اینروزها آغاز سال نو خورشیدی است که از شایعترین آیین های جهانی به شمار
میرود و کمتر تمدنی
را خواهیم یافت که از آن تهی باشد، هر قومی بر اساستاریخ و فرهنگ و مذهب خود آغاز سال نو را در قالب برپایی
مراسم و جشن هایملی ومذهبی پاس می دارد.
درین نوشتار برخی از اسلوبها، تاریخچه و رسم تجلیل از نوروز در عدة از کشورها
بازتاب یافته و به عنوان تحفة معلوماتی سال نو،تقدیم خوانندگان گرامی
است.
نوروز درافغانستان
جشن باستانی نوروز از زمانهای باستان تاکنون باشکوهمندی تمام در سرزمین
افغانستان تجلیل می شود. این جشن که نوید بخش پایان زمستان و آغازگر بهار و سال نو
است، در هریک از مراحل و مقاطع تاریخاین کشورمتناسب
با شرایط و مقتضیات زمان به شیوههای خاصی برگزار شده است.
درنزد مسلمانان و به
خصوص نویسندگان اسلامی، باورهایی وجود دارد که نوروزمصادف به روز قبول امانت رهبری اسلام از جانب حضرت علی
«رض»بوده است، بدین اساس
در صبح اولین روز نوروز علم مبارک حضرت علی "ع" در شهر مزار شریف بامراسم خاص برافراشته می شود و تا چهل
شبانه روز ادامه می یابد. در این مدت حاجتمندان وبیماران برای شفا در پای این علم مقدس به چله می نشینند.
گفته شده بسیاریاز بیماران لاعلاج در زیر همین علم شفا یافته اند
یکیدیگراز
برجسته ترین و با شکوه ترین آیین های نوروز در افغانستان،میلة گل سرخ در مزار شریف و "سبزه لگد رفتن" در
سایر نقاط میباشد.
شب سال نو در خانواده ها با مراسم خاص استقبال میشود. سفره های رنگین با غذاهای
متنوع آراسته میگردد و مردم به خاطر آن این سفره را میآرایند که معتقد اند اگر در
شب سال نو سفرة رنگین و پرنعمتداشته
باشند، تا اخیر سال از چنین سفرة بی بهره نخواهند بود.
هفت میوه که ترکیبی از میوه های خشکِ ترکرده میباشد، از غذاهای عنعنوی است که با
سلیقة خاصی تهیه و درین روز صرف میشود.
انجام مسابقات مختلف محلی از قبیل بزکشی، شتر جنگی، شترسواری، قوچ جنگی و کشتی از جمله مراسم اند که در جریان
نوروز در افغانستان اجرا میشوند.
نوروز در ایران از جشنهای متعددی که در ایران مرسوم بوده،
هیچ یک به طول و تفصیل نوروز نیست. نوروز جشنی است که یک جشنکوچکتر (چهارشنبه
سوری) به پیشواز آن میآید و جشنی دیگر (سیزده به در) به بدرقه آن.
در هنگام نوروز در ایران و افغانستان سفره های میآرایند که با هفت قلم مواد که با
حرف (س) شروع میشود، تزئین میگردد که به نام "خوان هفت سین" مشهور است. این سفره تا پایان جشن
نوروز گسترده می ماند. اینخوان مجموعه ای است متنوع از آنچه که در زندگی به آن احتیاج است.
نوروز در ایران مدت 13 روز تجلیل میگردد که درین مدت مردم به دیدو بازدید از
دوستان و مسافرت ها میپردزاند چون درین مدت 13 روز رخصتی عمومی میباشد.
نوروز در جمهوری آذربایجان یکی از جشن های بزرگ مردم آذربایجان نوروز است به طوریکه این
جشن سال هاپیش
از میلاد در آذربایجان برگزار می شده است.گفته میشود که نوروز عید فراوانی کشت و سرآغاز تندرستی و برکت و وفور است. مردم
جمهوری آذربایجان به واسطه اعتقادات شدید به آیین و مراسم نوروز برایبا شکوه تر انجام شدن جشن نوروز برای این
مراسم تدارک ویژه ای می بینند.
پیش از رسیدن نوروز پوشاک نو خریده ،به خانه سر و سامان داده و به استقبال نوروز
می روند. از دیگر مراسم خاطره انگیز نوروزی می توان به ارسال خوان سمنو، انداختنکلاه پوستین به دروازهها،
آویزان کردن کیسه و توبره از سوراخ بام در شب عید ودرخواست تحفه عید در آذربایجان اشاره کرد.
نوروز در تاجیکستان عید نوروز برای مردم تاجیکستانبخصوص بدخشانیان تاجیکستان عید ملی اجداد است و از آن به
عنوان رمز دوستی و زندهشدن کل موجودات یاد می کنند و به اسم "خیدیر ایام" یعنی عید
بزرگ معروف است.
مردم تاجیکستان در ایام عید نوروز خانه را پاک کرده و به اصطلاح خانه تکانی می
کنند، همچنین ظروف خانه را کاملا" شسته و تمیز می کنند تا گردی از سال کهنه
باقی نماند و برابر رسم دیرینه نوروز قبل از شروع عید نوروز خانم خانه وقتی که
خورشید به اندازه یک سر نیزه بالا آمد دو جارو را که سرخ رنگ است و در فصل پاییز
از کوه جمع آوری کرده اند در مقابل خانه راست می گذارند.
چون رنگ سرخ برای این مردم رمز نیکی و پیروزی و برکت است. پس از طلوع کامل خورشید
هر خانواده ای سعی دارد هر چه زودتر وسایل خانه را بیرون آورده و یک پارچة سرخ را
بالای سر در ورودی خانه بیاویزد که این معنی همان رمز نیکی و خوشی ایام سال را در
داخل خانه مرتب چیده و با باز کردن در و پنجره به نوعی هوای نوروزی و بهاری را که
معتقدند حامل برکت وشادی است وارد خانه نماید.
در این سرزمین پختن شیرینی مخصوص و غذاهای متنوع جزء رسم و رسوم این ایام است،
همچنین برگزاری مسابقاتی از قبیل، تاب بازی، تخم مرغ بازی، کبک جنگی، خروس جنگی،
بزکشی، کشتی محلی نیز در این ایام به شادی آن می افزایدو یکی از غذاهای معروف این
ایام باج نام دارد در این غذا کله پاچه گوسفند را با گندم پخته و دیگران را
با آن مهمان می کنند. از بیست و یکم
مارس شروع کرده به مدت سه روز در تاجیکستان نیز از عید نوروز خجسته پی با برگزاری
رسم و آیینهای مختلف با شکوه ویژه تجلیل به عمل می آید.
نوروز در ترکمنستان در کشور ترکمنستان طبق رسم قدیم و جدید دوبار در سال جشن نو
گرفته می شود.یکی
از این جشن ها با استناد به تقویم میلادی به عنوان جشن بین المللی (سال نو )
شناخته می شود و دیگری برگزاریعید نوروز به نشانةاحیای دوبارة آداب و رسوم دیرینة مردم ترکمنستاناست.
مردم ترکمنستان عقیده دارند زمانی که جمشید با عنوان چهارمین پادشاهپیشدادیان بر تخت سلطنت نشست آن روز را
نوروز نامیدند. مردم ترکمنستاندراین ایام با پختن غذاهای معروف نوروزی مانند : نوروز کجه، نوروز
بامه،سمنی (سمنک) و
اجرای بازی های مختلف توسط جوانان ترکمن حال وهوای دیگریبه این جشن و شادی می دهند.
در ایام نوروز مسابقات مختلفی در ترکمنستانبرگزار می شود که می توان به مسابقات اسب دوانی، کشتی،
پرش برای گرفتندستمال از بلندی، خروس جنگی، شاخ زنی میش ها، شطرنج بازی، مهره بازی و
تاببازی اشاره نمود.
دید و بازدید در ایام نوروز در میان مردم ترکمن ازجایگاه خاصی برخوردار می باشد.
نوروز در ترکیه مردم این سرزمین نوروز را آغاز بهار طبیعت و شروع تجدید
حیات و طراوتدر
جهان و برخی روز مقدس در مقابل شب قدر و شب برات و برخی عامل اتحاد وهمبستگی و حتی آن را سالروز تولد حضرت
علی (ع) و تعیین ایشان به خلافت وسالروز ازدواج ایشان با حضرت فاطمه (س) دانسته اند.
قابل ذکر است نوروزتا نخستین سال های اعلام جمهوری در میان ترکان پایدار ماند و سپس رفتهرفته اهمیت پیشین خود را از دست داد و
فقط در پاره ای از مناطق شمال رسموآیین نوروز موجودیت خود را حفظ کرده است .
نوروز در پاکستان و هند در پاکستان و هند، نوروز را "عالم افروز" به معنای
روز تازه رسیده که با ورود خود جهان را روشن و درخشان می کند، می نامند.
در میان بخشی از مردم این دو سرزمین تقویم و روز شمار و یا سالنمای نوروز از اهمیتخاصی برخوردار است.
از آداب و رسوم عید نوروز در میان مردم پاکستان و هند می توان به خانه تکانی ویا به عبارت دیگر پاکیزه کردن خانه و کاشانه،
پوشیدن لباس و تهیه انواعشیرینی و خوردنیها مانند گلاب حامن، رس ملائی، کیک، برفی، شکرپاره،
کریمرول، سوهن حلوا، و
همچنین پختن غذاهای معروف این ایام و عیدی دادن و گرفتنو دید و بازدید اقوام اشاره نمود.در ایام نوروز مردم از
گفتار نامناسب
پرهیز نموده و با محبت، احترام و اخلاص یکدیگر را نام می برند. اما رسم نوروز در
این دو سرزمین بسیار عام نیست.
نوروز در قزاقستان مردم قزاقستان نوروز را اعتدال بهاری دانسته، بر این باورند
که در اینروز
ستاره های آسمانی به نقطة ابتدایی می رسند و همه جا و همه چیز تازه میشود و زمین را شادمانی فرا می گیرد.
همچنین قزاق ها معتقدند که نوروز آغازسال است و در میان آنان عبارات زیبایی درباره ی نوروز وجود دارد :
نوروزروزی است که یک سال
منتظرش بوده اند، نوروز روزی است که خیر بر زمین فرودآمده و بالاخره نوروز روزی است که سنگ نیلگون سمرقند آب
می شود.
در شبقبل از نوروز صاحبخانه
دو عدد شمع در بالای خانه اش روشن می کند، خانه تکانی کرده و چون مردم قزاق عقیده
بر این دارند که تمیز بودن خانه درآغاز سال نو باعث می شود افراد آن خانه دچار بیماری و بدبختی نشوند، آن
را هر ساله رعایت می کنند.
در شب نوروزدختران
روستایی قزاق با آخرین گوشت باقیمانده از گوشت اسب که "سوقیم" نامدارد غذایی به نام "اویقی
آشار" می پزند و از جوان هایی که دوستشان دارندپذیرایی می کنند. آنان نیز در قبال آن به دختران آینه و
شانه و عطر هدیهمی کنند که این هدایا را " سلت اتکیتر" می نامند که به معنای
علاقه آوراست.
در عید نوروز ساعت سه صبح جوانان یک اسب سرکش را که گردن بند زنگوله ای دارد زین
کرده و رها مینمایند تا از این طریق مردم رابیدار نمایند.
نوروز برای قزاق ها بسیار مقدس بوده و اگر در اینروز باران یا برف ببارد آن را به فال نیک گرفته و معتقدند
که سال خوبی پیش روخواهند داشت. در عید نوروز مردم لباس نو و سفید به تن می کنند که نشانهشادمانی است. دید و بازدید اقوام با زدن
به شانه های همکدیگر ازآیین و رسوم مردم قزاق در این ایام است، قزاقها در نوروزغذایی به نامنوروز گوژه (گوژه = آش ) طبخ می کنند که
تهیه آن به معنای و داع با زمستانو غذاهای زمستانی است این غذا از هفت نوع ماده غذایی تهیه می شود.
مسابقات معروفی نیز در ایام نوروز در قزاقستان برگزار می شود که ازمهمترین آنان می توان به " قول
توزاق" اشاره نمود که بین گروههای مرد و زنبرگزار می شود. قزاقها معتقد اند که اگر در مسابقات «قزل
توزاق» زنها برنده باشند، آن سال سالی خوب و پر برکتی خواهد بود و اگر مردها پیروز
شوند، سالِ نامساعد خواهد بود.
نوروز در قرغزستان عید نوروز در قرغزستان تنها یک روز آن هم در روز اول یا
دوم ماه حملاست.
مراسم جشن نوروز در میادین بزرگ شهرها توسط دولت و در روستاها توسط بزرگانو ریش سفیدان در بیابان های اطراف برگزار
می شود. در قرغزستان در این روزپختن غذاهای معروف قرغیزی مرسوم است که به صورت رایگان بین حاضران در
جشن توزیع می شود.
در قرغزستان در این روز علاوه بر برگزاری جشن، مسابقاتی مانند سوارکارینیز مرسوم است که به نحو چشمگیری دنبال
شده، جوایز ارزنده ای به نفراتبرتر اعطا می شود.